Przedstawiamy nowy dokument, który trafił do Cyfrowego Archiwum Gminy Jaworzyna Ślaska: „Ogólne założenia społeczno-gospodarczego rozwoju miasta i gminy Jaworzyna Śl. do roku 1990”.
Ostatnia dekada PRL to okres kryzysu i stagnacji. Społeczna własność środków produkcji, walka z sektorem prywatnym, centralne planowanie i system nakazowy owocowały nieefektywnością i marnotrawstwem. W 1981 roku zanotowano spadek dochodu narodowego na poziomie 22%, a do końca dekady puste półki sklepowe stały się charakterystycznym krajobrazem gospodarki Polski Ludowej. Także w gminie Jaworzyna Śląska. Niekorzystne trendy w gospodarce przekładały się na sytuację społeczną. Królowała bieda i zapaść cywilizacyjna.
Dokument powstał prawdopodobnie w 1980 roku. Nie jest on niestety kompletny, ponieważ brakuje szczegółowych załączników, opisujących poszczególne kategorie tematyczne. Na podstawie przestawionych danych możemy jednak wysnuć ogólny obraz gminy w okresie okresu kryzysu gospodarczego i stagnacji lat 80. XX wieku. Pod dokumentem, w zastępstwie ówczesnego Naczelnika, Pana Andrzeja Miszczaka, podpisała się Sekretarz Miasta i Gminy Jaworzyna Śląska, Pani Irena Laber.
Jak ówcześni włodarze gminy Jaworzyna Śląska widzieli jej rozwój w tak trudnych czasach? Zapraszamy do lektury.
Ogólne założenia społeczno-gospodarczego rozwoju miasta i gminy Jaworzyna Śl. do roku 1990
I. Dane ogólne
Miasto i Gmina Jaworzyna Śl. zajmuje powierzchnię 67,3 km² w tym miasto 4,0 km² tj. 5,9% ogólnej powierzchni. W skład naszej jednostki administracyjnej wchodzi miasto Jaworzyna Śl. oraz 12 wsi.
W/g stanu na dzień 31.12.1979 jednostkę naszą zamieszkiwało 10.794 mieszkańców, w tym 5.259 w mieście. Liczba mieszkańców systematycznie zmniejsza w związku z brakiem budownictwa mieszkaniowego. Średniowieczny wskaźnik ujemnej migracji kształtuje się na poziomie około 200 osób. Następuje też zmiana w strukturze wiekowej ludności na korzyść ludzi w wieku poprodukcyjnym. Dane o strukturze ludności według wieku obrazuje poniższa tabela:
| Grupa wiekowa | Plan wyk. 1980 | Plan 1981 | % 81/80 | Plan 1985 | Plan 1990 |
| 0 – 2 lat 3 – 6 lat 7 – 17 lat w wieku produkcyjnym kobiety 18 – 59 lat mężczyźni 18 – 64 lat w wieku poprodukcyjnym | 473 720 1634 6764 637 | 475 720 1655 6770 640 | 100,4 100,0 100,0 100,1 100,5 | 630 840 2010 7420 660 | 640 860 2030 7460 670 |
| Razem | 10.546 | 10.560 | 100,2 | 12.05 | 12.17 |
Sytuacja ta powodować będzie dalszy niedobór na rynku pracy. Obecnie niedobór ten sięga 70 osób. Przewiduje się, że w latach następnych deficyt ten oraz ujemne saldo migracji ludności zostanie zlikwidowane a nawet nastąpi nieznaczny wzrost ludności w wyniku rozpoczęcia spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego, oraz szerszego popularyzowania i rozwijania budownictwa indywidualnego, co spowoduje zatrzymanie ludności w wieku produkcyjnym.
Na terenie naszego miasta i gminy zlokalizowanych jest szereg zakładów i instytucji dysponujących łącznie około 4.500 miejscami pracy. W wyniku modernizacji i rozbudowy niektórych zakładów pracy liczba miejsc pracy zwiększy się do około 5 tysięcy.
Zwiększenie zatrudnienia nastąpi głównie w:
| Zakład pracy | Zatrudnienie | % | ||||
| 1979 | 1980 | 1981 | 1985 | 1990 | 1990/1979 | |
| ZPS Karolina | 1360 | 1190 | 1400 | 1480 | 1600 | 117,6 |
| Z-dy Prod. CSH | 152 | 150 | 170 | 200 | 230 | 151,3 |
| Węzeł PKP | 1370 | 1300 | 1320 | 1525 | 1540 | 118,5 |
Zmniejszy się natomiast liczba osób utrzymujących się z rolnictwa głównie ze względu na coraz powszechniejsze zjawisko przekazywania ziemi na rzecz Skarbu Państwa z powodu braku następców.
II. Rolnictwo
Przejmowanie i rozdysponowanie gruntów przedstawiono w tabeli stanowiącej zał. nr 2 do niniejszej informacji. Tabela ta obrazuje również planowane rozmiary scalania i rekultywacji gruntów.
- W strukturze zasiewów w gospodarce całkowitej w roku 1990 docelowo przewiduje się
- 50 % zbóż
- 18,9 % przemysłowych
- 7,7 % ziemniaków
- 2,3 % warzyw
- 21,0 % pastewnych polowych
- Przewiduje się docelowo w roku 1990 wzrost plonów z 1 ha
- zbóż o 1,3 % w porównaniu z rokiem 1980
- buraków cukr. o 14,7 %
- oleistych o 1,6 %
- ziemniaków o 1,3 %
- Produkcja zwierzęca w gospodarce całkowitej wzrośnie:
- bydło o 3,3 % w porównaniu z rokiem 1980
- trzoda chlewna o 14,4 %
- pogłowie owiec zmniejszy się o 300 szt. tj. o 30 % w porównaniu z rokiem 1980.
Wysokie wyniki produkcji w rolnictwie osiągnięte zostaną m.in. w drodze tworzenia się w gosp. indywidulanej głównie dużych wysokotowarowych gospodarstw rolnych. Przewiduje się, że w sektorze indywidulanym w roku 1990 znajdzie się 2210 ha użytków rolnych tj. 402 % ogólnej powierzchni użytków rolnych. Wzrośnie też wyposażenie rolnictwa w sprzęt rolniczy i rozmiary usług świadczonych przez Spółdzielnie Kółek Rolniczych. Dla poprawy działalności usługowej tej spółdzielni planowana jest znaczna rozbudowa zakładu mechaniczno-warsztatowego / wartość kosztorysowa zamierzenia 39 mln zł./ oraz rozbudowa zakładu remontowo-budowlanego /wartość kosztorysowa 5 mln zł./
Na lata 1981-90 przewiduje się również znaczną rozbudowę bazy do produkcji rolnej zarówno w sektorze uspołecznionym jak i indywidualnym.
III. Transport i łączność
W latach 1981-1990 planowana jest dalsza poprawa nawierzchni ulic w mieście oraz modernizacja dróg lokalnych na terenie gminy. Planowana jest na lata 1981-1985 przebudowa dróg Stary Jaworów – Bolesławice, Nowice – Jaworzyna Śl., Pasieczna – Czechy o łącznej długości 5,5 km, a na lata 1986-90 przebudowa drogi Pasieczna – Jaworzyna Śl. o długości 2,0 km. Niezależnie od tego prowadzone naprawy dróg gruntowych – ustalone w zależności od potrzeb.
Na lata 1981-83 planuje się budowę w czynie społecznym chodników we wsiach: Czechy, Pastuchów i Piotrowice o łącznej długości 7 km.
IV. Usługi i rzemiosło
Na terenie miasta i gminy Jaworzyna Śl. baza usługowa jest szczupła w związku z tym na lata 1981-90 planuje się znaczną jej rozbudowę i modernizację m.in.:
- budowę w latach 1986-1990 pawilonu o powierzchni 700 m²
- adaptację obecnej kawiarni na pawilon usługowy
Przedsięwzięcia te wpłyną na poprawę jakości świadczonych usług oraz na znaczne rozszerzenie zakresy tych usług.
W usługach prywatnych i rzemiośle nie przewiduje się większych zmian w rozmiarach świadczonych usług ani bardziej znaczącego poszerzenia bazy usługowej.
V. Handel wewnętrzny
Głównym gestorem bazy handlowej jest na naszym terenie Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”. W zakresie rozwoju bazy handlowej planuje się na lata 1981-1990 szereg zamierzeń inwestycyjnych między innymi budowa pawilonu gastronomicznego i wiejskiego domu towarowego, rozlewni wód gazowanych, piekarni i masarni w Jaworzynie Śląskiej, a na terenie wiejskim: budowa pawilonu handlowego w Pastuchowie oraz Klubów Rolnika z częścią handlową w Bolesławicach i Nowicach. Są to inwestycje niezbędne dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania handlu i gastronomii w mieście i gminie w latach następnych. Planowana jest także ciągła modernizacja istniejących placówek handlowych i obiektów gastronomicznych. W prywatnym handlu i gastronomii nie przewiduje się znaczących zmian.
VI. Gospodarka komunalna i mieszkaniowa
- sieć gazowa – przewiduje się rozpoczęcie w roku 1980 prac przy gazyfikacji miasta tj. gazociągu średniego ciśnienia i stacji redukcyjno-pomiarowej. Gazociąg niskiego ciśnienia wykonywany będzie przy udziale czynów społecznych mieszkańców miasta.
- ulice – planuje się położenie nawierzchni twardej na ulicach: Ogrodowej, Sportowej i Traugutta oraz na osiedlu domków jednorodzinnych a także modernizację istniejących ulic. Równolegle z pracami na ulicach rozwiązany zostanie problem chodników.
- oświetlenie uliczne jest w zasadzie zadowalające – w ramach prac przy uzbrojeniu terenu pod budownictwo zostaną zainstalowane dodatkowe punkty świetlne na nowych osiedlach.
- kanalizacja – w latach 1981-90 planuje się wykonanie kanalizacji burzowej we wsiach: Nowice, Milikowice i Pasieczna oraz remonty tej kanalizacji we wsiach: Czechy, Pastuchów, Witków, Stary Jaworów, Bolesławice i Nowy Jawornik. Problemem występującym w naszym mieście i gminie z coraz większym nasileniem jest problem oczyszczania ścieków.
- sieć wodociągowa – ze względu na b. złą jakość wody w mieście konieczne jest jak najszybsze rozpoczęcie budowy stacji uzdatniania wody. Planuje się również budowę sieci wodociągowej na terenie wiejskim we wsiach Pastuchów i Czechy w latach 1981-85 oraz w Nowicach, Bolesławicach i Piotrowicach w latach 1986-90 o łącznej długości 21 km.
- budownictwo mieszkaniowe jest problemem występującym w Jaworzynie Śl. szczególnie ostro. Z godnie z ustaleniami Wojewody Wałbrzyskiego planuje się rozpoczęcie budownictwa spółdzielczego w roku 1981. Szczegółowo przewidywane efekty budownictwa mieszkaniowego obrazuje tabela stanowiąca zał. nr 5 do niniejszej informacji. Aktywizacja budownictwa mieszkaniowego, spółdzielczego i indywidualnego wymagała będzie wcześniejszego uzbrojenia terenu i zabezpieczenia ogrzewania /zał. nr 5/
- ochrona p.pożarowa – planuje się adaptacje w latach 1986-90 budynków po b. żwirowni na remizę strażacką w Jaworzynie Śl. Na terenie wiejskim planuje się budowę remiz w Piotrowicach, Bolesławicach, Pasiecznej i Czechach.
VII. Oświata i wychowanie
Na lata 1982-85 planuje się dobudowę do Zbiorczej Szkoły Gminnej sali gimnastycznej i 12 izb lekcyjnych dla potrzeb 10-latki, sala gimnastyczna powstanie także przy Szkole Podstawowej w Pastuchowie. W związku z rozpoczęciem budownictwa mieszkaniowego niezbędna jest budowa w Jaworzynie Śl. 4-odzdziałowego przedszkola.
VIII. Kultura i sztuka
Baza do działalności kulturalnej wzrośnie w latach 1981-90 i 1 Klub Prasy i Książki Ruch w Starym Jaworowie. Planowana jest także stała modernizacja bazy kulturalno-oświatowej głównie na wsi. Podejmowane będą działania zmierzające do zagospodarowania obiektów zabytkowych w Bagieńcu i Piotrowicach.
IX. Ochrona Zdrowia i Opieka Społeczna
Na lata 1981-90 planuje się rozpoczęcie rozbudowy Przychodni Rejonowej o poradnie dla dzieci oraz utworzenie Przychodni Międzyzakładowej. Na lata 1981-85 planowane jest uruchomienie punktu lekarskiego w Witkowie. Konieczne jest także stałe zwiększanie liczby zatrudnionych lekarzy.
X. Kultura fizyczna i turystyka
Po zakończeniu eksploatacji żwirowni teren ten o łącznej pow. 40 ha w tym 20 ha lustra wody, zagospodarowany zostanie na ośrodek rekreacyjno-wypoczynkowy.
Planuje się modernizację boiska sportowego PKP w Jaworzynie Śl. oraz modernizację boisk sportowych na wsi.
Załącznikami do niniejszej informacji są:
- Główne założenia rozwoju społ.gospod. miasta i gminy na lata 1981-90
- Program obrotu ziemi i rekultywacji gruntów na lata 1981-90
- Program budownictwa mieszkaniowego na lata 1981-90
- Program lokalnej produkcji materiałów budowlanych na lata 1981-90
- Wykaz ważniejszych zadań inwestycyjnych przewidywanych do realizacji na terenie miasta i gminy w latach 1981-90
- Wykaz ważniejszych zadań remontowo-modernizacyjnych przewidywanych do realizacji na terenie miasta i gminy w latach 1981-90
- Wykaz ważniejszych inwestycyjnych czynów społecznych przewidywanych do realizacji na lata 1981-90
- Program rewaloryzacji zasobów mieszkaniowych w latach 1981-90.
